Nederlandse taal  English language  Deutsche Sprache 

Strategische reserves

Tijdens de Koude Oorlog besloten sommige landen om stoomlokomotieven, na hun officiële buitendienststelling, in een stratigisch bestand te plaatsen. Reden was dat de desbetreffende overheid in geval van oorlog, (olie schaarste, electriciteit te korten), kon terug vallen op stoomtractie voor het rijden van (militaire) treinen. Vooral de Noord-Europese landen, evenals de Baltische staten en de voormalige Sovjet Unie legde vanaf de jaren 1970 grote bestanden strategische reserves aan. Maar hoe ging dit precies in zijn werk?

Een mooi voorbeeld is Zweden. Dit land heeft gedurende de koude oorlog een groot bestand strategische reserves gekend. De meeste machines die in aanmerking kwamen voor opname in het strategische bestand waren de sneltreinlokomotieven van het type B ( 2 C ) en de goederenmachines van het type E ( D ) en E2 ( 1D ). Reden was dat deze machines een lage asdruk hebben, en zodoende op iedere spoorlijn ingezet konden worden. Wel handig ten tijde van crisis. Ook werden een aantal zware goederen- en sneltrein machines opgenomen, wat wel een uitzondering was.

Voordat de machines in strategisch bestand werden geplaatst, kregen ze een grote revisie, die nog onder de verantwoordelijkheid van de Zweedse Spoorwegen ( SJ ) plaatsvond. Na de revisie werden de machines overgedragen aan het Zweedse ministerie van defensie, die op haar beurt de Zweedse Landmacht verantwoordelijk stelde voor de strategische reserves. Daarna werden ze in speciaal gebouwde lokloodsen geplaatst, alles goed in het vet. Over de lok werd een dik kunstof zeil gelegd, die onder de lok werd dicht gesealed, zodat de machine volledig ingepakt was. Deze 'jas' stond in verbinding met een hetelucht verwarmingssysteem, deze hield de temperatuur onder het zeil op 24 a 25 graden Celcius. Een ideale conserveringsmethode. Een aantal keer per jaar werden de machines opgestookt en gedurende een paar dagen bereden ( dit was tevens ook een oefening voor de Zweedse landmacht, die de verantwoordelijkheid had over de strategische machines ). Tevens werden niet alleen de lokomotieven in strategische reserve geplaatst, ook middelen die een stoomexploitatie nodig had, bevonden zich in soortgelijke reserves. Zo werden waterkollomen, draaischijven, kolenbunkers, speciaal gereedschap en vakmanschaop etc bewaard, en onderhouden op kosten van de Zweedse belastingbetaler. Na het uiteen vallen van de Sovjet Unie werden alle machines, onderdelen en attributen verkocht aan museumorganisaties, waarvan 4 machines aan de Zuid-Limburgse Stoomtrein Maatschappij.

Ook de Sovjet Unie beschikte over dergelijke reserves. Zij koze voor het type TE ( 1 E beterbekend als de BR 52 ) en SU ( 1 C 1 ) machines, ook hier weer vanwege de lage asdruk. Deze beide machines waren van oorsprong ontwikkeld voor gebruik op normaal spoor, maar naderhand omgespoord naar Russisch breedspoor ( 1542mm ). Nadat het merendeel van deze machines buitendienst gesteld waren, werden ze wederom herspoord naar normaal spoor ( 1435mm ) en gestationeerd in enorme lokloodsen rond Brest. De reden dat de Sovjet Unie de machines herspoorde naar normaalspoor was, dat ten tijde van oorlog of olie schaarste, maar ook voor militair optreden in een van de Warschau pact landen ( die dus practisch allemaal van normaalspoor gebruikt maakte ) ingezet konden worden. Ook in de Sovjet Unie stonden de machines, goed onderhouden, in verwarmde loodsen. Tevens werden ze een aantal maal per jaar opgestookt voor het rijden van conditieritten. Na het uit een vallen van de Sovjet Unie werden de meeste machines gesloopt. Een van de TE ( br52 ) machines ( TE-3915 ), werd door de Russische generaal die verantwoordelijk was voor het strategisch bestand in 1996 van Wit Rusland naar Zuid Duitsland, op eigenkracht, over gebracht. Vandaag de dag staat deze machine ( TE-3915 ) opgesteld in het techniek museum van Speyer. Sinds 2006 is er een heuse 'Russische' TE ( en br 52 ) aanwezig in Nederland, en wel de TE-5933 ( 52 5933 ) bij de STAR in Stadskanaal.

Ook landen als Finland, Letland, Estland kende een strategische reserve, zij het dat de machines werden opgesteld in de buitenlucht zonder enige vorm van onderhoud. Waardoor de machines, niet binnen 24 uur inzetbaar waren, wat de Zweedse en Sovjet machines wel waren.

Links
Books
© Foto : Russische serie TE ( voormalige BR52 ) Herman Lambie, 2002