Lokomotive SS 326 van das Stichting Het Nederlands Spoorwegmuseum (SpM)

Dankzij de uitvinding en toepassing van de doorgaande luchtdrukrem kon de snelheid van de treinen belangrijk opgevoerd worden bij gelijkblijvende remweg. Daarvoor waren wel sterkere en snellere locomotieven nodig, die de Maatschappij tot Exploitatie van Staats-Spoorwegen (SS) vond in dit locomotieftype. Het Nederlands-Engelse ontwerp van de serie 301 - 479 (NS 1301 - 1479) bleek inderdaad zeer geschikt te zijn voor de sneltreindienst, terwijl het ook bruikbaar bleek in de goederendienst. De locomotieven werden gedurende een periode van 15 jaar gebouwd en vormden met een aantal van 179 de grootste serie stoomlocomotieven die bij SS en NS heeft gereden. Ze reden dan ook op alle belangrijke lijnen van de Staatsspoorwegen in het hele land, ook voor de zware mailtreinen tussen Vlissingen en Venlo.
De voor die tijd indrukwekkende en in een lichtgroene kleur gestoken locomotieven, met bruine frameplaten, kregen spoedig de bijnaam 'Grote Groenen'.
In 1919 werd de serie nog uitgebreid met 3 identieke locomotieven SS 476 - 478, die afkomstig waren van de Noord-Brabantsch - Duitsche Spoorweg-Maatschappij (NBDS 6, 7 en 11). Tenslotte werd de afwijkende compoundmachine 701 met een hoge- en een lagedrukcilinder min of meer gelijk gemaakt aan de serie, en vernummerd in 479.

Na de instroom van de modernere locomotieven vasn de serie SS 700 (NS 3700) degradeerden de locs naar de goederen- of rangeerdienst.
Bij NS werd de serie in 1921 vernummerd in 1301 - 1479.
Locomotief 1326 werd in 1939 uitgerangeerd en voor het Spoorwegmuseum bewaard.

Aan het eind van de 2e wereldoorlog werd zij door de terugtrekkende Duitsers in Maastricht zwaar beschadigd.
Zij werd uiteindelijk door de Hoofdwerkplaats te Tilburg hersteld en in oorspronkelijke toestand teruggebracht, waarna zij in 1956 in het Spoorwegmuseum werd geplaatst.

Locomotief 326 wordt beschouwd als een van de topstukken van het museum.
(corr. en aanv. BS 11/5'13)

Literatuur o.a.:
- Onze Nederlandse Stoomlocomotieven - H. Waldorp - uitg: De Alk bv 1981
- De Nederlandse Stoomlocomotieven - R.C. Statius Muller e.a. -  uitg. De Alk 2005