In de land en tuinbouw wordt al heel lang smalspoor gebruikt. Het meest oude en bekende voorbeeld was Paul Decauville die het 'Decauville' spoor voor het eerst gebruikte om suikerbieten te oogsten na hevige regenval. De regenval had het land zodanig modderig gemaakt dat de gebruikelijke boerenwagens wegzakten in de modder.
Ook hier in Nederland wordt al heel lang smalspoor in de land en tuinbouw gebruikt. De Nederlandse tuinbouw ontwikkelde en moderniseerde zich na de tweede wereldoorlog behoorlijk snel. Feitelijk was het gebruik van smalspoor in de jaren voor het jaar 1900 ook al een hele vroege vorm van modernisatie in de land en tuinbouw. Echter, de meeste Nederlandse land- en tuinbouwers kenden vaak maar 1 tractievorm: duwkracht.
In de jaren 60 van de vorige eeuw vatte 1 van de innovatieve Tuinders, de heer de Jong, het plan op om een langwerpige stalen lorrie met een houten dek van een elektrische aandrijving te voorzien die met accu's of tractiebatterijen werd gevoed. Dit was al een zeer grote stap voorwaarts omdat De Jong niet meer hoefde te duwen en zelfs meerdere lorries aan de elektro lorrie kon aankoppelen en meenemen. Het tuindersspoor was vaak van een te licht railprofiel en kon daardoor zelfs een kleine lokomotief niet dragen. Het ontbreken van uitlaatgassen was ook een voordeel aangezien veel tuinders toen al in kassen werkten waar je zelf in kon lopen (vroeger noemde men een kas ook wel een 'warenhuis'). De Jong had echter nog een noviteit in petto. Hij had een beugel met een schakelaar onder de elektro-lorrie gemonteerd die de elektro-lorrie stopzette zodra de elektro-lorrie een obstakel tegenkwam. Veiligheid was niet zozeer het doel. Het onbemand laten rijden van de elektro-lorrie tussen een begin- en eindpunt was het grote voordeel. De Jong stuurde bijvoorbeeld een door hem zelf met tuinbouwproducten geladen elektro-lorrie onbemand op pad naar het beginpunt van de spoorbaan. Meestal lag het beginpunt van de spoorbaan vlakbij de openbare weg of bij een sloot of kanaal. Men laadde de tuinbouwproducten daar ook over op een boot of vrachtauto om ze vervolgens naar de veiling te brengen. Bij het beginpunt van de spoorbaan aangekomen stopte de elektro lorrie vanzelf tegen een houten kistje en kon de daar werkzame knecht de tuinbouwproducten verder verwerken en verladen. Men spaarde hiermee 1 man uit die steeds 1 of meer lorries heen en weer moest duwen. Vermoedelijk vond de arbeidsinspectie de zelfrijdende onbemande elektro-lorrie een gevaar ondanks dat het juist redelijk veilig was en keurde het onbemande rijden na enige jaren af. Een verklaring is mogelijk dat de arbeidsinspectie toen nog helemaal niet gewend was aan dergelijke noviteiten en na het enige jaren te hebben aangezien voor de zekerheid maar afkeurde omdat steeds meer onbemande elektro-lorries ten tonele verschenen waardoor in hun ogen de kans dat een ongeluk gebeurde te groot werd.
De elektro-lorrie van De Jong, 'de elektram' genoemd, was een zodanig succes dat vele land- en tuinbouwers ook een dergelijke elektro-lorrie wensten te hebben. Enkele land- en tuinbouwers sloegen zelf aan het bouwen. De meerderheid kocht echter een 'Hawe' elektro-lorrie bij de firma Herman Woning te Bergschenhoek. Het bedrijf van Woning was waarschijnlijk slim ingesprongen op het succes van 'de elektram'. Men kopieerde nagenoeg de hele elektram van de Jong, de ontwikkelingskosten waren nihil. Men hoefde bovendien niet of nauwelijks te adverteren. Alle land- en tuinbouwers wisten, mede dankzij mond op mond reclame en een artikel in een land- en tuinbouw blad, al snel dat 'de elektram' van de Jong een succes was en dat ze bij Hawe de zelfde elektro-lorrie konden kopen. Voor zover bekend zijn een aantal van de meest oude Hawe elektro lorries nog gemaakt voor onbemand bedrijf, net zoals bij tuinder de Jong. Toen de arbeidsinspectie het onbemande rijden verbood, zijn de onbemande Hawe's en de Jongs 'elektram' omgebouwd zodat ze alleen nog maar bemand konden rijden. Volgens overlevering zijn deze eerste onbemande Hawe's nog te herkennen aan een grote ouderwetse schakelaar in een vierkant metalen doosje onder het uiteinde van het frame.
Dankzij tuinder de Jong komen we in Nederland het fenomeen elektro-lorrie tegen. Een mooi voorbeeld van: 'waartoe een goed idee kan leiden'.
(Bron: DSM-Johan Frijns. Oorspronkelijke titel: 'De vermoedelijke geschiedenis van elektro-lorries en Hawe's'.
